A split Second 2013 – 2019/’20
Idriz Jossa werkt met tegenstellingen. Of toch met die dingen die doorgaans als tegenovergesteld worden begrepen. Het uit zich in de handelingen en de gedachten. Het toont zich in de manieren waarop een beeld tot stand komt, hoe het vorm en betekenis vindt. Werkelijkheid en virtualiteit, het manuele en het automatische; cultuur en natuur, verleden en toekomst; utopie, dystopie, inferno of paradijs. Hij werkt zowel met passie als met verslagenheid, met moed en met wanhoop. Trekt aan en stoot af. Hij werkt met toeval en met geprogrammeerde algoritmes, met varkenshaarpenselen en geavanceerde software.
De reeks A Split Second (2019) van Idriz Jossa kan worden begrepen als een doorgedreven consequentie van een manier van werken. Een nieuwe serie olieverfschilderijen die het eigen artistieke proces – die complexe verzameling van beslissingen en procedures – tot onderwerp maakt en daardoor scherp stelt, zelfs op de spits drijft. Wat echter niet betekent dat de resultaten ondergeschikt zijn aan wat eraan voorafgaat. Zoals steeds zijn de werken – zowel individueel als samen – in de eerste plaats een streven naar de autonomie van het beeld; naar het moment waarop een voorstelling bovenal een eigen leven kan leiden, een taal wordt die voor zichzelf spreekt. Toch is het goed om te weten wat er gebeurt en gebeurd is. Omdat je zo toegang vindt tot bijkomende betekenislagen en verhoudingen.
Het blijkt onder meer uit de vertrekpunten die hij selecteert om tot nieuwe werken te komen: het referentiekader van waaruit de schilder verder gaat en dat soms ook als ‘inspiratie’ wordt benoemd. Onveranderlijk zijn dat bij Jossa de leermeesters en voorgangers, gaande van Rembrandt tot Picasso, van Rubens tot Manet. Vaak zijn die vertrekpunten zichtbaar en leesbaar en wordt het nieuwe werk een ‘groet aan’ of een ‘antwoord op’, zelfs ‘een vervolg op’ artistieke hoogtepunten die de kunstgeschiedenis op hun eigenzinnige manier hebben getekend.
Bij A Split Second wordt het netwerk van referenties dat aan de basis ligt complexer en diverser. Vooral omdat hier ook eigen, voorafgaande artistieke verwerkingen in rekening worden gebracht. Zo sampelt Jossa voor deze reeks onder meer de zwarte omtreklijnen van de omtrek- en scheidingslijnen die hij terugvond Two Girls Reading van Picasso (record), maar evengoed door transformaties toegeëigende elementen die al opdoken in eerdere werken; bijvoorbeeld de ‘neuzen en monden’ uit Bathsheba, after Rembrandt, after Picasso uit 2013. Het typeert een kunstenaar die zoekt naar een eigen systeem, een persoonlijke en geactualiseerde positie; maar die evengoed erkent dat hij daarbij enkel naar de (kunst)geschiedenis en naar zichzelf kan verwijzen.
En het blijkt ook uit de keuze voor de titel. A Split Second. Een tel, kort en krachtig – maar dan wel een tel die voortduurt, die nazindert. Het is een verwijzing naar Jossa’s plastische procedé, de directe en seriële handelingen die hij stelt om een beeld te vormen en op te bouwen … Hoe de tijd en de tijdsbeleving daarbinnen dubbelzinnig worden. Het is een reactie op de symptomen van onze huidige manier van leven, waar haast, snelheid en efficiëntie de toon aangeven. Jossa zoekt er in eerste instantie toenadering toe maar zet zich er tegelijk en nadrukkelijk tegen af.
Met digitale tools en tricks kan hij een bestaand beeld in een oogwenk transformeren en toe-eigenen – claimen: record. Algoritmes gunnen hem een doeltreffende en betrouwbare strategie, introduceren ‘de emoties van de computer’ – forward, control, delete, infinite, erasure. Maar door de resultaten naderhand nadrukkelijk manueel en met laborieuze olieverftechnieken te herinterpreteren maakt hij die tijdswinst weer ongedaan, haalt haar zelfs helemaal onderuit.
Een ‘spel’ dat bovendien echoot in de uiteindelijke werken zelf, er zodoende nog wordt opgedreven. Omdat ze zo het statuut van het beeld in onze digitale en jachtige tijden zichtbaar kunnen bevragen. Want ondanks hun toegewijd en tijdrovend creatie-proces lijken de werken in op het eerste zicht soms prints of reproducties, computer gegenereerd en vluchtig, gedoemd om te verdwijnen in de continue informatiestroom waar we dagelijks door scrollen. Het is de verantwoordelijkheid van de toeschouwer om een relatie aan te gaan met de werken, om hen de bestendigheid te gunnen die ze sowieso reeds in zich dragen. Enkel wie de tijd durft te nemen, ziet de ware toedracht van de beelden, hun delicate penseelstreken, hun uniciteit. Enkel wie bereid is om zich te concentreren kan erin slagen om de seconde te laten duren, om het korte moment langer aan te houden.
Jossa onderstreept met de beeldtaal van zijn werken en in de manier waarop ze tot stand komen, de tekorten van onze hedendaagse lieveling, de smartphone en ontbloot het ware gelaat van deze ongeduldige eeuw. Dat doet hij soms ruw, direct en confronterend, soms verholen en gecamoufleerd, dan weer vriendelijk maar uitdagend.
